(1)
Ták-ku LÚ IL-KI
ḫar-ag-zi nu LÚ
IL-KI* (2)
ti-id-dì-ya-an-za nu
LÚ GIŠ-TUKUL
te-ez-zi ki-i (3)
GIŠ-TUKUL-li-me-ed
ki-i-ma ša-aḫ-ḫa-me-ed nu-za ŠA
LÚ (4) IL-KI
A-ŠÀ-ḪI-A
an-da ši-ya-ad-dá-ri-ya-zi
nu (5)
GIŠ-TUKUL ḫar-zi
ša-aḫ-ḫa-na iš-ša-i ma-a-an (6)
ša-aḫ-ḫa-an mi-im-ma-i nu ŠA
LÚ IL-KI A-ŠÀ-ḪI-A
(7) I-NA É-GAL da-an-zi ša-aḫ-ḫa-na
ḫar-ag-zi
ták-ku:
Eğer.
LÚ:
Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Erkek.
IL-KI:
Akatça veya Akadogram, "in" (genitif) hali. Anlamı:
Dirlik**.
ḫar-ag-zi:
Harak fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yok
olmak, ölmek.
ti-id-dì-ya-an-za:
tittiya fiili, sıfat fiil hali (participe) + sa, 3. tekil şahıs
aitlik bildiren zamir, yönelim (allatif) hali. Anlamı: Koymak,
yerleştirmek, düzenlemek***.
nu:
Ve.
GIŠ-TUKUL:
Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Araç, silah.
te-ez-zi:
te fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Demek.
ki-i:
işaret zamiri. Anlamı: bu, şu.
GIŠ-TUKUL-li-me-ed:
Sümerce veya sümerogram, yönelme (datif) hali + met, 1. tekil
şahıs aitlik zamiri (pronom possesif), özne/nesne
(Nominatif/Accusatif neutre) hali. Anlamı: Araç, silah.
ki-i-ma:
işaret zamiri bu/şu + ma, ve/ama.
ša-aḫ-ḫa-me-ed:
sahhan, nesne (accusatif) hali, tekil + met, 1. tekil şahıs aitlik
zamiri (pronom possesif), özne/nesne (Nominatif/Accusatif neutre)
hali. Anlamı: Tımar, vergi.
nu-za:
Nu, ve +za dönüşlülük takısı.
ŠA:
Akatça
veya akadogram. Kendisinden önce gelen kelimeyi kendisinden sonra
gelen kelimeye, ikisi beraber isim tamlaması oluşturacak şekilde
bağlar.
A-ŠÀ-ḪI-A:
Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Tarlalar.
an-da:
içinde ; ile.
ši-ya-ad-dá-ri-ya-zi:
siya fiilinden türetilmiş siyattariya fiili, 3. tekil şahıs
tamamlanmamış çekim. Anlamı: Mühürle almak.
ḫar-zi:
Har(k) fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı:
Sahip olmak, tutmak.
ša-aḫ-ḫa-an:
Özne/nesne (Nominatif/ Accusatif neutre) hali, tekil. Anlamı:
Tımar, vergi.
iš-ša-i:
essa fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı:
Yapmak, gerçekleştirmek.
ma-a-an:
veya, (ya da ) -dığında.
ša-aḫ-ḫa-na:
Yönelim (allatif) hali, tekil. Anlamı: Tımar, vergi.
mi-im-ma-i:
mimma fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı:
Reddetmek.
I-NA:
Akatca veya Akadogram, ilgeç. Anlamı: içinde, arasında.
É-GAL:
Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Saray.
Da-an-zi:
Tai fiili, 3. çoğul şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı:
Almak.
ša-aḫ-ḫa-na:
Yönelim (allatif) hali, tekil. Anlamı: Tımar, vergi.
Çeviri:
Eğer
dirlik mükellefi ölür ve onunkini alan silahtar derse “Bu silah
bana, bu tımar bana” ve dirlik mükellefinin tarlalarını mühürle
alır ve silaha sahip olur tımarı gerçekleştirdiğinde; tımarı
reddederse dirlik mükellefinin tarlalarını saraya alırlar, tımar
yok olur.
Çevirinin
sıkıntıları:
Hitit
kanunları 40 için belirtiklerim aynen bunun içinde geçerli. Daha
anlaşılabilir bir çeviri şuna benzeyecektir: Eğer vergi ödeyen
biri ölürse ve onun sahip olduklarını silah yapan birisi almak
isterse ve derse ki “Bu silah benim, bu toprak benim” ve bu
sayede ölen vergi ödeyenin tarlalarını mühürle alırsa, tımarı
ödediği takdirde silahlara sahip olur. Yok ödemeyi reddederse ölen
vergi ödeyenin yerini saray için alırlar ve tımar zorunluluğu
kalkar.”
Ama
uyarmak zorundayım bu dirlik ve tımar kelimeleri tarihsel sıraya
uygun olmayan kelimleler ve ifadeler, onlar yerine H.Hoffner gibi
TUKUL-yükümlülükleri sahanna-yükümlülükleri dersek daha metne
sadık daha güvenilir bir çalışma yapmış oluruz; ancak bu
çalışma genel olarak filolojik bir özenden çok anlaşılabilirlik
kaygısı güttüğünden o kelimeleri kullanıyorum. Ancak filolojik
hataların yorumlarda belirtilmesi durumunda tabi ki çeviri de
düzeltmeler yaparım. Daha iyi çeviri önerilerinizi lütfen
yorumlara yazmaktan çekinmeyin.
*:
Buradaki IL-KI için
hem Hrozny hem de Hoffner “GIŠ-TUKUL”
diyorlar, ama elimdeki basımda “IL-KI”
gözüküyor, dolayısıyla ben
de harf çevirisinde “IL-KI”
yi tutup, çevirinin kendisinde “GIŠ-TUKUL”'u
tercih ettim.
**:
Bkz. Hitit Kanunları – 40
***:
Bkz. Hitit Kanunları - 40
