Hitit Kanunları – 32

Hitit Kanunları – 32

ták-ku-za ÌR-iš MUNUS-an DAM-in da-a-i DI-IN-ŠU-NU QA-TAM-MA-pát

ták-ku-za: takku, eğer + za, dönüşlülük bildiren takı. Anlamı: Eğer.

ÌR-iš: Özne (nominatif) hali, tekil. Anlamı: Erkek köle.

MUNUS-an: özne veya nesne (nominatif veya accusatif) hali, tekil. Anlamı: Kadın.

DAM-in:* sümerce veya sümerogram, nesne (accusatif) hali, tekil. Anlamı: Eş (kadın)

da-a-i: dai fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak.

DI-IN-ŠU-NU: akatça veya akadogram, dinu + ŠU-NU, 3. çoğul şahıs eril, sonek kişi zamiri (pronom suffixe), isimi tamlayan hali (complement du nom). Anlamı: Karar, yargı.

QA-TAM-MA-pát: akatça veya akadogram, qatamma, zarf (adverb) + pát de, dahi anlamına gelen ek (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 5'e bakınız).

Çeviri:

Eğer bir erkek köle de kendine bir kadını eş olarak alırsa, onların kararı da aynıdır.

Çevirinin sıkıntıları:

Kısa bir kanun olmasına rağmen uzun bir süre “di-in-su-nu”nun akatça olduğunu fark edememiş olmam. Çevirisini gereğinden uzun bir süre uzattı. Burada tabi akatçayı son dönemde boşlamış olmamın acısının çıktığını görüyoruz.

*H.A. Hoffner bunu EL-LAM-in şeklinde okuyor, gerekçe olarakta “DAM-in”in hititçesinin “a” kökünde olduğunu dolayısıyla tekil nesne hali için “an” almasının daha muhtemel olduğunu, halbuki “EL-LAM”ın hititçesinin “i” kökünde olduğunu dolayısıyla onun tercih edilmesinin daha uygun olduğunu yazıyor. Bu mantıklı duyulmasına ve dikkate değer bir öneri olmasına rağmen ben verdiğim çivi yazısı resmindeki işaretlere bağlı kalmayı tercih ederek “DAM-in”i korudum.

Hitit Kanunları – 31

Hitit Kanunları – 31

(1) ták-ku LÚ-aš EL-LUM GÉME-aš-ša ši-e-le-eš na-at (2) an-da a-ra-an-zi na-an-za A-NA DAM.ŠU da-a-i nu-za (3) É-ir Ù DUMU.MEŠ* i-en-zi ap-pí-iz-zi-an-na-at-kán (4) na-aš-šu i-da-a-la-u-e-eš-ša-an-zi na-aš-ma-at-kán (5) ḫar-pa-an-ta-ri nu-za É-ir ták-ša-an šar-ra-an-zi (6) DUMU.MEŠ-az LÚ-aš da-a-i 1 DUMU-AM MUNUS-za da-a-i

ták-ku: Eğer

LÚ-aš: Sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali. Anlamı: Erkek.

EL-LUM: Akatça veya akadogram, özne (nominatif) hali. Anlamı: Özgür kişi

GÉME-aš-ša: Sümerce veya sümerogram + ša, 3. tekil şahıs, nesne (accusatif) halinde aitlik zamiri. Anlamı: Kadın köle.

Ši-e-le-eš: Özne (nominatif) hali, çoğul. Anlamı: Sevgili.

Na-at: nu, ve + at, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, özne/nesne (nominatif/accusatif neutre) halinde. Anlamı: Ve.

An-da: zarf (adverb). Anlamı: içinde, ile

a-ra-an-zi: arai fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: yükseltmek; durdurmak.

Na-an-za: nu, ve + an, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + za, dönüşlülük anlamı veren takı.

A-NA: akatça veya akadogram. Anlamı: “-e doğru” (daha detaylı açıklama için “Hitit Kanunları – 9”a bakınız.)

DAM.ŠU: Sümerce veya sümerogram + akadogram veya akatça, eril 3. tekil şahıs sonek zamiri (pronom suffixe). Anlamı: Eş (kadın).

da-a-i: dai fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak.

Nu-za: nu, ve + za dönüşlülük bildiren takı.

É-ir: Sümerce veya sümerogram, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Ev.

Ù: Ve.

DUMU.MEŠ: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Nüfus, (bu bağlamda) çocuk.

İ-en-zi: iya fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yapmak.

Ap-pé-iz-zi-an-na-at-kán: appezziya(n) zarf (adverb) + at, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, özne/nesne (nominatif/accusatif neutre) halinde+ kán, yerelleştime takısı. Anlamı: Ardında, sonrasında

na-aš-šu: veyahut, (varsayım vs gibi durumlarda) olsun.

İ-da-a-la-u-e-eš-ša-an-zi: idalawes fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Kötüleşmek.

Na-aš-ma-at-kán: nasma, veya + at, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, özne/nesne (nominatif/accusatif neutre) halinde+ kán, yerelleştime takısı. Anlamı: Veya.

Ḫar-pa-an-ta-ri: harp fiili, 3. çoğul şahıs, orta-pasif kipinde, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Düzenlemek, birleştirmek.

Ták-ša-an: zarf (adverb). Anlamı: Beraber.

Šar-ra-an-zi: sarra fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Ayırmak.

DUMU.MEŠ-az: sümerce veya sümerogram, menşe (ablatif) hali, çoğul. Anlamı: nüfus, (bu bağlamda) çocuk.

DUMU-AM: Sümerogram veya sümerce, + AM, akadogram veya akatça 1. tekil şahıs sonek kişi zamiri (pronom suffixe). Anlamı: Çocuk.

MUNUS-za: Sümerogram veya sümerce, menşe (ablatif) hali, tekil. Anlamı: Kadın.

Çeviri:

Eğer sevgililer, özgür bir erkek (ve) kadın kölesi, ve onunla dururlar (beraber yaşarlar) ve onu kendine doğru eş olarak alır, ve beraber ev ve çocuk yaparlar, ardından onunla diyelim ki kötüleşir ama sonrasında düzeltilirlerse, evi birlikte ayırırlar, çocuklardan erkek alır, 1 oğlumu kadından alır.

Çevirinin Sıkıntıları:

Anlaşılması güç bir kanun oldu. Çevirirken biraz zorladığımı itiraf etmeliyim. Anladığım ve başka bir iki kaynakta gördüğüm kadarıyla kanun şuna benzer bir şey diyor “Eğer bir özgür erkek kadın kölesiyle beraber yaşamaya başlarsa, onu kendisine eş olarak alıp beraber ev ve çocuk yaparsa, ardından da araları bozulursa, ev aralarında eşit olarak bölüştürülür, çocukları erkek alır, kadına 1 tane oğul bırakılır.” Ama itiraf etmeliyim ki “MUNUS-za” kadının menşe halinde olduğunu ifade ediyorsa, alınan 1 tane oğlun kadından alındığını ifade ediyor gibi geliyor bana, ama o durumda da cümle gereksiz, yani bütün oğulları erkek alır dedikten sonra kadının tek oğlunu da alır demek, biraz garip duyuluyor yani. Ayrıca 1 “oğlum”u dedim, çünkü DUMU-AM'daki “AM”, akatça da birinci şahısın sonek kişi zamiri. Tahminim burada katibin yanlış yazımı ya da benim “AM” işaretinin bilmediğim bir kullanımı var.

* Burada ilginç bir durum var o da şu: işaretler me-es şeklinde gözüküyor, yani doğrudan MES ideogramı yazılmamış, ama me-es şeklinde yazılarak onun kast edildiğini düşünüyorum. Ayrıca me-es işaretlerinin bir arada yazılmasıyla ortaya çıkan görüntünün MES ideogramına benzediği de açık.