Hitit Kanunları - 9

Hitit Kanunları - 9

Kanunun bu transliteration'u Belçika'da takip ettiğim derste kullanılan metinden alınmıştır. 

ták-ku LÚ.URU.LU SAG.DU-ZU ku-iš-ki ḫu-u-ni-ik-zi ka-ru-ú 6 GÍN KÙ.BABBAR pí-eš-kir nu ḫu-u-ni-in-kán-za 3 GÍN KÙ.BABBAR da-a-i A.NA É.GAL^LIM KÙ.BABBAR da-aš-ki-ir ki-nu-na LUGAL-uš ŠA É.GAL^LIM pí-eš-ši-it nu-za ḫu-u-ni-in-kán-za-pát 3 GÍN KÙ.BABBAR da-a-i

ták-ku: Eğer.

LÚ.URU.LU: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: İnsanlık, halk.

SAG.DU-ZU: SAG.DU, sümerogram veya sümerce. Anlamı: Kelle, kafa + ZU, akadogram veya akatça, 3. tekil şahıs eril, sonek kişi zamiri.

ku-iš-ki: Özne hali (nominatif). Kuis, burada belgesiz zamir. Anlamı: Biri.

ḫu-u-ni-ik-zi: hunik fiili, 3. tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yaralamak

ka-ru-ú: Önceden, zaten.

GÍN: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: şekel 

KÙ.BABBAR: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Gümüş.

pi-eš-kir: pai fiili, "sk" halinde, tamamlanmış çekim, 3. çoğul şahıs. Anlamı: Vermek.

nu: ve.

ḫu-u-ni-in-kán-za: hunik fiili, sıfat fiil hali (participe)+ sa, yönelim halinde (allatif) 3.tekil şahıs sonek aitlik zamiri. Anlamı: Yaralamak*.

da-a-i: da- fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak

A.NA: Akatça veya akadogram. Anlamı: "-e doğru" yani yönelinen yerin yönelinen yer olduğu gösteren sözcük latincedeki "ad", fransızcadaki "vers" sözcükleri gibi.

 É.GAL^LIM: É.GAL, sümerce veya sümerogram +LIM, akatça veya akadogram, tekil -in hali (genitif).

da-aš-ki-ir: dai fiili "sk" halinde, tamamlanmış çekim, 3. çoğul şahıs. Anlamı: oturmak, yerleştirmek, koymak.

ki-nu-na: Ama şimdi.

LUGAL-uš: Sümerce veya sümerogram, tekil özne hali (nominatif). Anlamı: Kral

ŠA: Akatça veya akadogram. Kendisinden önce gelen kelimeyi kendisinden sonra gelen kelimeye, ikisi beraber isim tamlaması oluşturacak şekilde bağlar.

pí-eš-ši-it: pessiya fiili, tamamlanmış çekim, 2. veya 3. tekil şahıs. Anlamı: atmak, yürürlükten kaldırmak.

nu-za: nu, ve + za, dönüşlülük bildiren sonek.

ḫu-u-ni-in-kán-za-pát:  hunik fiili, sıfat fiil hali (participe)+ sa, yönelim halinde (allatif) 3.tekil şahıs sonek aitlik zamiri + pát de, dahi anlamına gelen ek (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 5'e bakınız).

Çeviri:

Eğer biri insanın kafasını yaralarsa, önceden 6 şekel gümüş verir ve yaralanan 3 şekel gümüş alır, sarayın gümüşlerine koyardı; artık kral sarayınınkileri yürürlükten kaldırdı ve yararlanan da 3 şekel gümüş alır.

Kast edilen anlam:

Eğer yanlış yorumlamıyorsam daha anlaşılır olarak şunu diyor kanun " Eğer biri birinin kafasını yararlarsa, önceden 6 şekel gümüş verirdi, yaralanan 3 şekel alır, gerisini de saray kendi gümüşlerine koyardı; artık kral sarayına konan gümüşten vazgeçti ve bu durumda sadece yaralanan 3 şekel gümüş alır." Ya da yani buna çok yakın bir şey, bazı nüansları fark edemiyor olabilirim.

Çevirinin sıkıntıları:

Hiç türkçe duyulmayan bir çeviri, yani daha önceden de belirtiğim gibi en büyük sıkıntı, Türkçe referans bir dil bilgisi kitabına rastlamamış oluşum ama bu konudaki yayımların son durumunu bilmediğimi itiraf etmek zorundayım. Onun dışında hititçe bir hint-avrupa dili olduğundan bazı durumları türkçeye oturtmak zor oluyor bunun en belirgin örneği " A.NA É.GAL^LIM KÙ.BABBAR"ı tam kelimesi kelimesine çevirince "-e doğru sarayın gümüşleri" gibi bir anlam çıkıyor, yani benim ismin "-e" haliyle karşıladığım şey için onlar ayrı bir edat kullanıyorlar, bu burada çok sorun çıkarmadı, ama edatın nitelediği öbek uzadıkça çeviri güçleşiyor yani. Tabi çevirinin başka sıkıntıları da var, örneğin "sarayınınkiler" sözcüğü hem "nu-za"daki "za"yı hem de "ŠA É.GAL^LIM"i içinde barındırıyor, yani ben öyle çevirmeye çalıştım. Kısaca sorun çok. Yorumlarda daha iyi çeviri önerilerizi bekliyorum.

*: Burada hititçenin hinliklerinden biriyle karşı karşıyayız, ve belki de bize yazının kendinde bir amaç değil, sözün vücut buluşu olduğunu gösteren bir yapıyla. Durum şu hititçede "-t" ve "s" sesleri yan yana geldiği zaman "z" diye yazılabiliyor, peki her "z" eşittir "t" + "s" mi demek, hayır. Hinlik burada zaten, analizi yaparken kelimenin gövdesinin hangi sessizle bittiğini bilmek çok önemli, nitekim bu kanunu ilk defa çevirirken, "hunikanza"'nın aslında "hunik-ant-sa" olduğunu göremediğim için, uzunca bir süre fiil çekimi tabloları ve küçük sözlükler karıştırdığımı hatırlıyorum, öğrenci olmakta böyle bir şey zaten.