Hitit Kanunları - 30

Hitit Kanunları - 30

(1) ták-ku LÚ- ša DUMU.MUNUS na-ú-i ta-a-i na-an-za (2) mi-im-ma-i ku-ú-ša-dá-ma ku-id pát-ta-a-id (3) na-aš-kán ša-me-en-zi

ták-ku: Eğer.

LÚ-ša: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Erkek.

DUMU.MUNUS: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Kız evlat.

na-ú-i: nawi, zarf. Anlamı: henüz değil.

ta-a-i: da fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Almak.

na-an-za: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + za, dönüşlülük bildiren takı

mi-im-ma-i: mimma fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Reddetmek.

ku-ú-ša-dá-ma: Evlenme parası (başlık parası) + ma, ve/ama.

ku-id: ilgi zamiri, özne/nesne (Nominatif/Accusatif neutre) hali. ( İlgi zamiri üzerine daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 23'e bakınız)

píd-da-a-it: piddai fiili, 3.tekil şahıs, tamamlanmış çekim. Anlamı: Ödemek.

na-aš-kán: ve + 3. tekil şahıs, özne halindeki (nominatif) sonek zamiri (pronom enclitiques) + kán, yerelleştime takısı.

ša-me-en-zi: samen fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: vazgeçmek.

Çeviri:

Eğer erkek genç kız olan eşini henüz almamışsa ve onu kendisi reddederse ama evlenme parasını ödediyse, ondan vazgeçer.

Çevirinin sıkıntıları:

Zamirlerin neyi ifade ettiği tam belli olmuyor, bu yüzden daha anlaşılır bir çeviri olarak şunu önerebilirim " Eğer bir erkek kadın eşiyle henüz sevişmeden, onu reddederse ama evlenme parasını ödediyse, ödediği paradan ve haliyle kızdan da vazgeçer". Çeviride DUMU.MUNUS'un yorumunda yanlışlık yapmış olabilirim. Bir de "LÚ-ša" ya yönelim (allatif) hali ya da hititçe "LÚ", "antuhsa" demek, "antuhsa"nın sonunda görülen "ša", bu yüzden iki türlü de dikkate almakta yarar var. Daha iyi çeviri önerilerinizi, yorumlara beklerim.

Hitit Kanunları - 29

Hitit Kanunları - 29

(1) ták-ku DUMU.MUNUS LÚ-ni ḫa-me-in-kán-za nu-uš-ši (2) ku-ú-ša-dá pít-ta-iz-zi ap-pé-iz-zi-na-at at-ta-aš (3) an-na-aš ḫu-ul-la-an-zi na-an-kán LÚ-ni (4) duḫ-ša-an-zi ku-ú-ša-pát-ma 2.ŠU šar-ni-in-kán-zi

ták-ku: Eğer.

DUMU.MUNUS: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Kız evlat.

LÚ-ni: Sümerce veya sümerogram, yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Erkek

ḫa-me-in-kán-za: hameinkant fiili mastar (infinitif) hali + sa, 3. tekil şahıs, aitlik zamiri. Anlamı: Bağlamak.

nu-uš-ši: nu, ve + si, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde aitlik zamiri.

ku-ú-ša-tá: Evlenme parası (başlık parası)

pít-ta-iz-zi: piddai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Ödemek.

ap-pé-iz-zi-na-at: appeizzi, zarf + at, 3. tekil şahıs özne/nesne (Nominatif/accusatif neutre) halinde sonek (enclitique) kişi zamiri.* Anlamı: Arkasında.

at-ta-aš: atta + aš, 3. tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali Anlamı: Baba.

an-na-aš: anna + aš, 3. tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali. Anlamı: Anne.

ḫu-ul-la-an-zi: hullai fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Savaşmak.

na-an-kán: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + kán, yerelleştime takısı.

duḫ-ša-an-zi: tuhs fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Kesmek, ayırmak.

ku-ú-ša-dá-ma: Evlenme parası (başlık parası) + ma, ve/ama.

2.ŠU: 2 katı

šar-ni-in-kán-zi: sarnik fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yerleştirmek, yerine koymak.

Çeviri:

Eğer, bir kız evlat bir adama bağlanmaktaysa ve o evlenme parasını öder ardından babası ve annesi karşı koyarsa o halde onu ayırırlar, ama iki katı evlenme parası yerine koyar.

Çevirinin sıkıntıları:

"parasını öder ardından" diye başlayan kısımda kimin annesi ve babası olduğu muğlak, bilerek muğlak bıraktım, çünkü iki tarafta olabilir. Savaşmak olan "hullai"yi "karşı koymak" olarak karşıladım, bağlam açısından kullanımı daha elverişliydi, ama aslında orda verilmek istenen anlam "itiraz etmek" gibi bir anlam dolayısıyla "karşı koymak" çevirisi kafa karışıklığı yaratmasın. "na-an-kán" normalde "ve onu, ve onda" gibi anlamlara gelir, burada daha bir neden sonuç belirtiyor gibiydi. Bu yüzden "o halde" diye çevirdim.

*: burada açıkçası "na-at"ın dilbilgisel yorumunun içinden çıkamadım. Özellikle "na" neden var, neyi ifade ediyor filan hiçbir fikrim yok. "at" o kadar sorunlu değil, onun kişi zamiri olduğunu görmek zor değil de, "na" konusunda hiç fikrim yok yani.

Hitit Kanunları - 28

Hitit Kanunları - 28

ták-ku DUMU.MUNUS LÚ-ni ta-ra-an-za ta-ma-i-ša-an pít-te-nu-uz-zi ku-uš-ša-an pít-te-nu-uz-zi-ma nu ḫa-an-te-iz-zi-ya-aš LÚ-aš ku-id ku-id pé-eš-ta ta-aš-še šar-ni-ik-zi ad-ta-aš-ša an-na-aš Ù-UL šar-ni-in-kán-zi ták-ku-wa-an at-ta-aš an-na-aš-ša ta-me-e-tá-ni LÚ-ni pé-an-zi nu at-ta-aš an-na-aš-ša šar-ni-kán-zi ták-ku at-ta-aš-ša an-na-aš mi-im-ma-i na-an-ši-kán tu-aḫ-ša-an-ta

ták-ku: Eğer.

DUMU.MUNUS: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Kız evlat.

LÚ-ni: Sümerce veya sümerogram, yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Erkek

ta-ra-an-za: işsel (ergatif) hali, tekil (işsel hal ile ilgili daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 27'ye bakınız). Anlamı: Sözlü (söz verilmiş, söylenmiş)

ta-ma-i-ša-an: tamai + ša, 3. tekil şahıs nesne (accusatif) halinde, aitlik zamiri + an, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Başka

pít-te-nu-uz-zi: pittenu fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Kaçırmak.

ku-uš-ša-an: nesne (accusatif) hali, tekil. Anlamı: ücret.

pít-te-nu-uz-zi-ma: pittenu fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim + ma, "ama, ve" anlamına gelen takı. Anlamı: Kaçırmak.

nu: Ve.

ḫa-an-te-iz-zi-ya-aš: hanteizziya + aš, 3. tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali. Anlamı: İlk.

LÚ-aš: -in, veya özne hali (genitif/nominatif), tekil. Anlamı: Adam, erkek.

ku-id: ilgi zamiri, özne/nesne (Nominatif/Accusatif neutre) hali ( İlgi zamiri üzerine daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 23'e bakınız).

pé-eš-ta: pes fiili, 2/3. tekil şahıs, tamamlanmış çekim. Anlamı: Silmek, ovmak.

ta-aš-še: Adak.

šar-ni-ik-zi: sarnik fiili. 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yerleştirmek, yerine koymak.

at-ta-aš-ša: atta + ša, 3. tekil şahıs nesne (accusatif) halinde, aitlik zamiri. Anlamı: Baba.

an-na-aš: anna + aš, 3. tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali. Anlamı: Anne.

Ù-UL: Ù, ve + UL, olumsuzluk bildiren edat.

šar-ni-in-kán-zi: sarnik fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yerleştirmek, yerine koymak.

ták-ku-wa-an: takku, eğer + wa, dolaysız tümleç yapan takı + an, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Eğer.

at-ta-aš: atta + aš, 3. tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali Anlamı: Baba.

ta-me-e-tá-ni: zarf, yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Ayrıca, başka yerde.

pé-an-zi: pai fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Vermek.

an-na-aš-ša: anna, "in" (genitif) hali, tekil + ša, 3. tekil şahıs nesne (accusatif) halinde, aitlik zamiri. Anlamı: Anne.

šar-ni-kán-zi: sarnik fiili, mastar (infinitif) hali. Anlamı: Yerleştirmek, yerine koymak.

mi-im-ma-i: mimma fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Reddetmek.

na-an-ši-kán: nu, ve + an, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + ši, 3. tekil şahıs, yönelme (datif) halinde aitlik zamiri + kán, yerelleştirme takısı.

tu-uḫ-ša-an-ta: tuhs fiili, 3. çoğul şahıs orta-passif kipinde tamamlanmamış çekim. Anlamı: Kesmek, ayırmak.

Çeviri:

Eğer bir kız evlat bir erkeğe sözlüyse, başkası onu kaçırırsa, kaçırır ve ilkinin ücretinin, ki o onu siler, adağını yerleştirir; babası, annesi yerleştirmez; babası, annesi eğer onu başka yerde bir adama verirlerse, babası, annesi (adağını önceden sözlü olduğu adama) yerleştirir, eğer babası, annesi reddederse; (başka yerde kızın verildiği adam ile kız evlat) ayrılırlar.

Çevirinin sıkıntıları:

Yine Türk dizisi gibi kanun, çevirisi oldukça zordu. Özellikle "ki o onu siler" gibi ara cümleler dolayısıyla anlamı yitirdiğim oldu. Kanun şunu diyor " Eğer bir kız bir erkeğe söz verilmişse, ama başkasıyla kaçarsa, kızı kaçıran söz verilen erkeğe başlık parasını verir, bu da işi tamamlar. Kızın annesi ve babası bir şey vermezler. Eğer kızın annesi ve babası, kız birine sözlüyken onu başkasına verirlerse, kızın başlık parasını sözlü olduğu adama verirler. Annesi ve babası bunu yapmayı reddederse, kızın verildiği ama sözlü olmadığı adamla kız ayrılırlar." Daha iyi çeviri önerilerinizi yorumlara yazmaktan çekinmeyiniz.

Hitit Kanunları - 27

Hitit Kanunları - 27

ták-ku LÚ-aš DAM-ŠU da-a-i na-an A-NA É-ŠU pé-e-ḫu-te-iz-zi i-wa-ru-uš-še-id-az an-da pé-e-da-a-i ták-ku MUNUS-za a-wa-ya a-ki nu LÚ-aš a-aš-šu-še-it wa-ar-nu-an-zi i-wa-ru-še-ta-az LÚ-aš da-a-i ták-ku-aš at-ta-aš-ša-ša É-ri a-ki Ù DUMU.MEŠ-ŠU a-ša-an-zi i-wa-ru-uš-še-it LÚ-aš na-at-ta da-a-i

ták-ku: Eğer

LÚ-aš: -in, veya özne hali (genitif/nominatif), tekil. Anlamı: Adam, erkek.

DAM-ŠU: Sümerce veya sümerogram + akadogram veya akatça, eril 3. tekil şahıs sonek zamiri (pronom suffixe). Anlamı: Eş (kadın).

da-a-i: dai fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak.

na-an: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali.

A-NA: akatça veya akadogram. Anlamı: “-e doğru” (daha detaylı açıklama için “Hitit Kanunları – 9”a bakınız.)

É-ŠU: Sümerce veya sümerogram + akadogram veya akatça, eril 3. tekil şahıs sonek zamiri (pronom suffixe). Anlamı: Ev

pé-e-ḫu-te-iz-zi: pehute fiili, 3. tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: ulaştırmak; gerçekleştirmek

i-wa-ru-uš-še-id-az: iwaru gövde+ sit, nesne (acusatif) halinde 3. tekil şahıs aitlik zamiri + az, gövdenin menşe (ablatif) halinde çekimlendiğini gösteren hal eki*. Anlamı: Çeyiz

an-da: içinde ; ile.

pé-e-da-a-i: 3. tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: götürmek, geçmek.

MUNUS-za: Sümerce veya sümerogram, işsel (ergatif) hali, tekil** . Anlamı: Kadın

a-wa-ya:

a-ki: ak fiili. 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Ölmek.

nu: ve.

a-aš-šu-še-it: a-aš-šu + še-it, 3. tekil şahıs nesne (accusatif) halinde, aitlik zamiri. Anlamı: eşya

wa-ar-nu-an-zi: warnu fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Yakmak

i-wa-ru-še-ta-az: iwaru + se, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde sonek kişi zamiri (enclitique) + taz, gövdenin menşe (ablatif) halinde çekimlendiğini gösteren hal eki. Anlamı: Çeyiz.

ták-ku-aš: takku + as, 3. tekil şahıs özne (nominatif) halinde sonek kişi zamiri (enclitique).

at-ta-aš-ša-ša: atta + sas, 3. tekil şahıs, "in" (genitif) halinde, aitlik zamiri + a, ve. Anlamı: Baba

É-ri: Sümerce veya sümerogram + ri, yönelme (datif) hali tekil.

Ù: Akatça veya akadogram. Anlamı: ve.

DUMU.MEŠ-ŠU: Sümerce veya sümerogram + akadogram veya akatça, eril 3. tekil şahıs sonek zamiri (pronom suffixe). Anlamı: Nüfus, (bu bağlamda) çocuk, oğul.

a-ša-an-zi: as fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Kalmak

na-at-ta: Olumsuzluk bildiren zarf.

Çeviri

Eğer bir erkek eşini alır ve onu evine ulaştırırsa, onun (eşinin) çeyizi ile götürür, eğer kadın ... ölürse, erkek onun eşyalarını yakar ve çeyizini alır, eğer o, babasının evinde ölürse ve oğlu kalırsa, erkek onun çeyizini almaz.

Çevirinin sıkıntıları:

Ya "a-wa-ya"ya baktım baktım bulamadım, yani Tischler'de buldum da konudan çok bağımsız bir anlam veriyor. Herhalde yanlış çeviri-yazım yapıyorum. "a-pí-ya", şeklinde çeviri-yazımını yapan kaynaklar da gördüm. a-pí-ya: Bu durumda, o halde gibi anlamlara gelen zarf. "awaya"yı bu şekilde okursak çeviri şöyle oluyor " ... eğer kadın burada (yani erkeğin evinde) ölürse, erkek onun eşyalarını..." Bunun dışında DUMU.MEŠ'i doğru çeviri-yazdığıma emin olamadım, çünkü mes, "me-eš" haliyle gözleniyor, dolayısıyla oradaki çeviri-yazımdan emin değilim. Daha iyi çeviri önerilerinizi, yorumlara bekliyorum.

*Normalde böyle bir durum rastlanmaz. Yani hal ekleri gövdeye dahildir genelde. Burada tamamen başka türlü yorumlayamadığım için böyle yorumladım. Ama çok büyük olasılıkla ya benim yanlışım, ya katibin yanlışı, ya da her ikimiz birden hata yapıyoruz, dolayısıyla buradaki dilbilgisi yorumunu dikkate almamanızı tavsiye ederim.

**Açıkçası "işsel" kelimesini Türkçe'de ilk defa duydum. Dil bilimdeki eksiğimin bir göstergesi, ama daha açık olması için, ders notlarımın bir kısmını buraya aktarıyorum. " İşsel (Ergatif): yalnızca nötr (cansız) olanlarda görülür. Genellikle, hititçe "accusatif" [nesne hali]  sistemli bir dildir ( geçişli ve geçişsiz fiilerin özneleri ["sujet"leri] özne halinde[nominatif] görülürken geçişli fiillerin nesneleri nesne halindedir [accusatif]) Ancak, nötr isimler geçişli bir fiilin öznesi ["sujet"si] olduğunda, -anza (tekil) veya -antes (çoğul) sonekini alırlar

Hitit Kanunları - 25

Hitit Kanunları - 25

ták-ku LÚ.URU.LU-aš ^DUGÚTUL-i na-aš-ma lu-li-ya pa-ap-ri-iz-zi ka-ru-ú 6 GÍN KÙ.BABBAR pé-eš-kir pa-ap-ri-iz-zi ku-iš 3 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i A-NA É.GAL 3 GÍN KÙ.BABBAR da-aš-ki-e-er ki-nu-na LUGAL-uš ŠA É.GAL-ši pé-eš-ši-id ku-iš pa-ap-ri-iz-zi nu a-pa-a-aš-pát 3 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i pár-na-aš-še-e-a šu-wa-a-iz-zi

ták-ku: Eğer

LÚ.URU.LU-aš: -in hali (genitif), tekil. Anlamı: İnsanlık, halk.

^DUGÚTUL-i: sümerce veya sümerogram, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Tencere, çömlek.

na-aš-ma: veya.

lu-li-ya: yönelim (allatif) hali, tekil. Anlamı: Çeşme.

pa-ap-ri-iz-zi: paprai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: murdar etmek.

ka-ru-ú: Önceden

GÍN : Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Şekel.

KÙ.BABBAR: gümüş

pi-eš-kir: pai fiili, "sk" halinde, tamamlanmış çekim, 3. çoğul şahıs. Anlamı: Vermek.

ku-iš: İlgi zamiri, özne hali, tekil (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 23'e bakınız)

pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.

A-NA: akatça veya akadogram. Anlamı: “-e doğru” (daha detaylı açıklama için “Hitit Kanunları – 9”a bakınız.)

É.GAL: Sümerce veya sümerogram: Anlamı: Saray.

da-aš-ki-e-er: tai fiili, "sk" hali, 3. çoğul şahıs, tamamlanmış çekim. Anlamı: Oturmak, koymak.

ki-nu-na: Ama şimdi.

LUGAL-uš: Sümerce veya sümerogram, özne hali, tekil. Anlamı: Kral.

ŠA: Akatça veya akadogram. Kendisinden önce gelen kelimeyi kendisinden sonra gelen kelimeye, ikisi beraber isim tamlaması oluşturacak şekilde bağlar.

É.GAL-ši: sümerce veya sümerogram, yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Saray.

pé-eš-ši-id: pessiya fiili, 2./3. tekil şahıs, tamamlanmış çekim. Anlamı: Atmak, itmek

nu: ve

a-pa-a-aš-pát: a-pa-a-aš, işaret zamiri, özne hali, tekil + pát de, dahi anlamına gelen ek (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 5'e bakınız). Anlamı: Sadece o.

pár-na-aš-še-e-a: İyelik hali. Tekil + 3. tekil şahısta kendisinden önce gelen kelimeyle birleşen zamir (sonek kişi zamiri)+ yönelim hali(allatif), tekil. Anlamı:  Ev.

šu-wa-iz-zi: suwai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim.  ( pár-na-aš-še-e-a šu-wa-iz-zi  konusunda detaylı açıklama için 1. kanuna bakınız.)

Çeviri:

Eğer kişi insanın çömleğini veya çeşmesini kimki kirletirse, önceden 6 şekel gümüş verirdi, 3 şekel gümüş ona öder, 3 şekel gümüş saraya koyardı; artık kral sarayına olanı attı (vazgeçti), kimki kirletir ve sadece ona (kirletilene) 3 şekel gümüş öder, evi elinden çıkarılır.

Çevirinin sıkıntıları:

Açıkçası "kuis paprizzi"yi doğru mu yorumluyorum emin olamıyorum, daha anlaşılır biçimde kanun şunu diyor: "Eğer birinin çömleğini veya su kaynağını kim kirletirse, önceden 6 şekel gümüş verirdi, 3 şekel gümüş kirlettiğine öder, 3 şekelde saraya koyardı, ama artık kral sarayına konandan vazgeçti, dolayısıyla artık kirleten kişi sadece kirlettiğine 3 şekel gümüş öder, evi elinden çıkarılır". Daha iyi çeviri ve analiz yorumlarınızı bekliyorum.

Hitit Kanunları - 24

Hitit Kanunları - 24

ták-ku ÌR-aš na-aš-ma GÉME-aš ḫu-wa-a-i iš-ḫa-aš-ši-ša-an ku-e-el ḫa-aš-ši-i ú-e-mi-ya-zi LÚ-na-aš ku-uš-ša-an ŠA MU 1 KAM 2,5 MA.NA KÙ.BABBAR pa-a-i MUNUS-ša-ma ku-uš-ša-an ŠA MU 1 KAM 40* GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i

ták-ku: Eğer.

ÌR-aš: sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali, tekil. Anlamı: Erkek köle.

na-aš-ma: veya.

GÉME-aš:Sümerce veya sümerogram, “in” (genitif) hali, tekil. Anlamı: Kadın köle

ḫu-wa-a-i: huwai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Koşmak

iš-ḫa-aš-ši-ša-an: “in” (genitif) hali, tekil + sis, 3.tekil şahıs aitlik zamiri, özne (nominatif) hali + 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Efendi.

ku-e-el: "in" (genitif) hali, ilgi zamiri (pronom relatif), tekil.

ḫa-aš-ši-i: 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Doğurmak.

ú-e-mi-ya-zi: wemiya fiili, 3.tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: Bulmak.

LÚ-na-aš: Sümerce veya sümerogram, yönelim (allatif) hali, tekil + aš, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri. Anlamı: Erkek.

ku-uš-ša-an: nesne (accusatif) hali, tekil. Anlamı: Maaş.

ŠA: Akatça veya akadogram. Kendisinden önce gelen kelimeyi kendisinden sonra gelen kelimeye, ikisi beraber isim tamlaması oluşturacak şekilde bağlar.

MU (.KAM): Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Yıl, sene.

MA.NA: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Mina.

KÙ.BABBAR: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Gümüş.

pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.

MUNUS-ša-ma: Sümerce veya sümerogram + ša, aitlik zamiri 3. tekil şahıs, yönelim (allatif) hali + ma, ve.

GÍN: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: şekel.

Çeviri:

Eğer bir erkek köle veya kadın köle kaçar, efendisininkini doğurur, (efendisi onu) bulursa; erkekse ona bir senelik 2,5 mina gümüş öder, kadınsa ona bir senelik 40 şekel gümüş öder.

Çevirinin sıkıntısı:

Bu kanun için çok daha farklı çeviri öneren kaynaklar gördüm, hakikaten "ku-e-el" ve " ḫa-aš-ši-i " nin yorumlanışı bu çeviriyi baştan aşağı değiştirebilir. Sondaki "MUNUS-ša-ma"nın dilbilgisi yorumundan da emin değilim açıkçası. Daha iyi çeviri ve analiz önerisi olanlar varsa, yorumlara yazmaktan çekinmeyin lütfen.


*Buradaki sayıyı "50" şeklinde çeviri-yazımını H.A. Hoffner'ın The Laws Of Hittites: A Critical Edition adlı eserinin ilgili bölümünde de gördüm. Bu yüzden elimdeki kopyaya sadık kalarak 40 şekilinde çeviri-yazımını yapmış olmama rağmen, iki ihtimalin de olabileceğini göz önünde bulundurmakta yarar var.

Hitit Kanunları - 23

Hitit Kanunları - 23

ták-ku ÌR-aš ḫu-wa-a-i na-aš A-NA KUR ^URULu-ú-i-ya pa-iz-zi ku-i-ša-an a-ap-pa ú-wa-te-iz-zi nu-uš-še 6 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i ták-ku ÌR-aš ḫu-wa-a-i na-aš A-NA KUR ku-u-ru-ri-i pa-iz-zi ku-i-ša-an EGIR-pa-ma ú-wa-te-iz-zi na-an-za-an a-pa-a-aš-pát da-a-i

ták-ku: Eğer.

ÌR-aš: sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali, tekil. Anlamı: Erkek köle.

ḫu-wa-a-i: huwai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Koşmak

na-aš : nu, ve + aš, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali.

A.NA: akatça veya akadogram. Anlamı: “-e doğru” (daha detaylı açıklama için “Hitit Kanunları – 9”a bakınız.)

KUR: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Ülke.

^URULu-ú-i-ya: Luviya şehri.

pa-iz-zi: pai fiili, 3.tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Gitmek*

ku-i-ša-an: kuis, ilgi zamiri, özne (nominatif) hali, tekil** + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Kimki.

a-ap-pa: zarf. Anlamı: sonra, daha.

ú-wa-te-iz-zi: uwate fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Getirmek.

nu-uš-še: nu, ve + se, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde aitlik zamiri.

GÍN : Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Şekel.

KÙ.BABBAR: gümüş

pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.

ku-u-ru-ri: yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Saldırgan, düşman***.

EGIR-pa-ma: EGIR-pa sümerce veya sümerogram. Anlamı: arka; "-e kadar". + ma, ama anlamına gelen takı.

na-an-za-an: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + za, dönüşlülük bildiren takı + an, içindelik bildiren takı****.

a-pa-a-aš-pát: işaret zamiri, özne (nominatif) hali, tekil + pát de, dahi anlamına gelen ek (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 5'e bakınız).

da-a-i: dai fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak.

Çeviri:

Eğer erkek bir köle koşar [kaçar] ve o Luviya şehrine doğru gider ki onu [köleyi] sonra getirirse ve ona [efendisine] 6 şekel gümüş verir, eğer erkek bir köle koşar ve düşman şehrine doğru gider; kimki sonra onu [köleyi] geri getirir, ve o bunu [köleyi] kendine alır.

Çevirinin sıkıntıları:

Şimdi daha Türkçe olan bir çeviri vereceğim, eğer erkek bir köle kaçıp Luviya şehrine giderse, efendisi de sonra onu geri getirirse, köle efendisine 6 şekel gümüş verir; eğer erkek bir köle kaçıp düşman bir şehire giderse; onu geri getiren köleyi elinde tutar. Çeviride beni en zorlayan noktalardan biri "na-an-za-an"ı aktarmak oldu, ve EGIR-pa-ma da "ma" nın yerini açıkça değiştirdim çeviri esnasında, ama onun dışında aslına olabildiğince bağlı kalmaya çalıştım. Daha iyi çeviri denemelerinizi ve olanı geliştirmek adına herhangi bir fikriniz varsa bunları yorumlara bekliyorum...

*: Vermek anlamına gelen pai fiili ile karıştırılmamalı, zaten çekimleri de farklı.

**: Bizde ilgi zamiri deyince akla doğrudan "ki" geliyor ama burada latincenin "quis"ine daha yakın bir kullanım var, ve unutulmamalı ki "kuis" çekimleniyor yani hal değiştiriyor; peki o zaman niye ilgi zamiri dedim, basit, çünkü ilgi kuran bir zamir, Fransızca'daki "qui, que, dont" ya da İngilizce'deki "who, which" gibi.

*** Buradaki sıkıntı "kururi" kelimesinin gövdesi "kurur" saldırgan düşman, şimdi bu gövde "i" ile bittiği zaman, sonu "ri" olacağından ya yönelme halini ifade eder ya da sonu "i" olarak bittiğinden nesne ve özne hallerini ifade eder, bu bağlam içinde yönelme halinin daha uygun olduğunu düşünüyorum, ama dilbilgisi analizi olarak iki okumaya da müsait.

****: an, çok nadir kullanılan bir takı, ve genel olarak bakıldığında kuralların dili çok ağır değil, her ne kadar analiz açısından bir pürüz gözükmüyor gibi gelsede acaba yanlış bir okuma mı yapıyorum diye bir şüphelendiriyor beni.

Hitit Kanunları - 22

Hitit Kanunları - 22

ták-ku ÌR-aš ḫu-wa-a-i na-an EGIR-pa ku-iš-ki ú-wa-te-iz-zi ták-ku ma-an-ni-in-ku-an e-ib-zi nu-uš-še ^KUŠE.SÍR-uš pa-a-i ták-ku ki-e-iz A.ENGUR-az 2 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i ták-ku e-di A.ENGUR-az nu-uš-ši 3 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i

ták-ku: Eğer.

ÌR-aš: sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali, tekil. Anlamı: Erkek köle.

ḫu-wa-a-i: huwai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Koşmak

Na-an: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali.

EGIR-pa: sümerce veya sümerogram. Anlamı: arka; "-e kadar".

ku-iš-ki: Özne hali (nominatif). Kuis, burada belgesiz zamir. Anlamı: Biri

ú-wa-te-iz-zi: uwate fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Getirmek.

ma-an-ni-in-ku-an: nesne (accusatif) hali, tekil. Anlamı: Civar, (zarf olarak kullanıldığında) yakın.

e-ib-zi: ep fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Almak, kapmak.

nu-uš-še:nu, ve + se, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde aitlik zamiri.

^KUŠE.SÍR-uš: sümerce veya sümerogram, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Ayakkabı; sandalet.

pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.

ki-e-iz: diğer yanında, öteki tarafında.

A.ENGUR-az: sümerce veya sümerogram, menşe (ablatif) hali. Anlamı: Nehir.

GÍN : Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Şekel.

 KÙ.BABBAR: gümüş

e-di: bu tarafında.

nu-uš-ši: nu, ve + si, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde aitlik zamiri.

Çeviri:

Eğer bir erkek köle koşar ve biri onu arkasında getirirse eğer civarda yakalarsa, ayakkabılarını verir, eğer nehrin öte tarafındansa 2 şekel gümüş verir, eğer nehrin bu tarafındansa ona 3 şekel gümüş verir

Çevirinin sıkıntıları:

Ya sıkıntı mantığını oturtamadım. Yani nehrin bu tarafnda 3 öte tarafında 2 olmasının mantığını oturtamadım. Acaba menşe halini yanlış mı yorumluyorum diye düşündürtüyor ya da edatları mı yanlış yorumluyorum acaba? Neyse çevirinin aslında demek istediği şey şunun gibi bir şey "Eğer erkek bir köle kaçarsa ve biri onu  yakalayıp getirirse eğer civarda yakalamışsa, köle yakalayana ayakkabılarını verir, eğer nehrin öte yanındaysa ..." Daha iyi çeviri önerilerinizi yorumlara bekliyorum.