Hitit Kanunları - 23

Hitit Kanunları - 23

ták-ku ÌR-aš ḫu-wa-a-i na-aš A-NA KUR ^URULu-ú-i-ya pa-iz-zi ku-i-ša-an a-ap-pa ú-wa-te-iz-zi nu-uš-še 6 GÍN KÙ.BABBAR pa-a-i ták-ku ÌR-aš ḫu-wa-a-i na-aš A-NA KUR ku-u-ru-ri-i pa-iz-zi ku-i-ša-an EGIR-pa-ma ú-wa-te-iz-zi na-an-za-an a-pa-a-aš-pát da-a-i

ták-ku: Eğer.

ÌR-aš: sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali, tekil. Anlamı: Erkek köle.

ḫu-wa-a-i: huwai fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Koşmak

na-aš : nu, ve + aš, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, özne (nominatif) hali.

A.NA: akatça veya akadogram. Anlamı: “-e doğru” (daha detaylı açıklama için “Hitit Kanunları – 9”a bakınız.)

KUR: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Ülke.

^URULu-ú-i-ya: Luviya şehri.

pa-iz-zi: pai fiili, 3.tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Gitmek*

ku-i-ša-an: kuis, ilgi zamiri, özne (nominatif) hali, tekil** + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Kimki.

a-ap-pa: zarf. Anlamı: sonra, daha.

ú-wa-te-iz-zi: uwate fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Getirmek.

nu-uš-še: nu, ve + se, 3. tekil şahıs yönelme (datif) halinde aitlik zamiri.

GÍN : Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Şekel.

KÙ.BABBAR: gümüş

pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.

ku-u-ru-ri: yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Saldırgan, düşman***.

EGIR-pa-ma: EGIR-pa sümerce veya sümerogram. Anlamı: arka; "-e kadar". + ma, ama anlamına gelen takı.

na-an-za-an: nu, ve + an, 3. tekil şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali + za, dönüşlülük bildiren takı + an, içindelik bildiren takı****.

a-pa-a-aš-pát: işaret zamiri, özne (nominatif) hali, tekil + pát de, dahi anlamına gelen ek (daha detaylı açıklama için Hitit Kanunları - 5'e bakınız).

da-a-i: dai fiili, tamamlanmamış çekim, 3. tekil şahıs. Anlamı: almak.

Çeviri:

Eğer erkek bir köle koşar [kaçar] ve o Luviya şehrine doğru gider ki onu [köleyi] sonra getirirse ve ona [efendisine] 6 şekel gümüş verir, eğer erkek bir köle koşar ve düşman şehrine doğru gider; kimki sonra onu [köleyi] geri getirir, ve o bunu [köleyi] kendine alır.

Çevirinin sıkıntıları:

Şimdi daha Türkçe olan bir çeviri vereceğim, eğer erkek bir köle kaçıp Luviya şehrine giderse, efendisi de sonra onu geri getirirse, köle efendisine 6 şekel gümüş verir; eğer erkek bir köle kaçıp düşman bir şehire giderse; onu geri getiren köleyi elinde tutar. Çeviride beni en zorlayan noktalardan biri "na-an-za-an"ı aktarmak oldu, ve EGIR-pa-ma da "ma" nın yerini açıkça değiştirdim çeviri esnasında, ama onun dışında aslına olabildiğince bağlı kalmaya çalıştım. Daha iyi çeviri denemelerinizi ve olanı geliştirmek adına herhangi bir fikriniz varsa bunları yorumlara bekliyorum...

*: Vermek anlamına gelen pai fiili ile karıştırılmamalı, zaten çekimleri de farklı.

**: Bizde ilgi zamiri deyince akla doğrudan "ki" geliyor ama burada latincenin "quis"ine daha yakın bir kullanım var, ve unutulmamalı ki "kuis" çekimleniyor yani hal değiştiriyor; peki o zaman niye ilgi zamiri dedim, basit, çünkü ilgi kuran bir zamir, Fransızca'daki "qui, que, dont" ya da İngilizce'deki "who, which" gibi.

*** Buradaki sıkıntı "kururi" kelimesinin gövdesi "kurur" saldırgan düşman, şimdi bu gövde "i" ile bittiği zaman, sonu "ri" olacağından ya yönelme halini ifade eder ya da sonu "i" olarak bittiğinden nesne ve özne hallerini ifade eder, bu bağlam içinde yönelme halinin daha uygun olduğunu düşünüyorum, ama dilbilgisi analizi olarak iki okumaya da müsait.

****: an, çok nadir kullanılan bir takı, ve genel olarak bakıldığında kuralların dili çok ağır değil, her ne kadar analiz açısından bir pürüz gözükmüyor gibi gelsede acaba yanlış bir okuma mı yapıyorum diye bir şüphelendiriyor beni.