Hitit Kanunları - 43

(1) Ták-ku LÚ-aš GUD-ŠU I₇ -an zi-nu-uš-ki-iz-zi (2) ta-ma-i-ša-an šu-ú-wa-iz-zi nu KUN GUD e-ep-zi (3) TA I₇-an za-a-i nu BE-EL KUN I₇-aš (4) pé-e-da-i nu a-pu-u-un-pé da-an-zi

ták-ku : Eğer.
LÚ-aš: -in, veya özne hali (genitif/nominatif), tekil. Anlamı: Adam, erkek.

GUD-ŠU: GUD, sümerce veya sümerogram, ŠU, akatça veya akadogram, 3. şahıs eril sonek kişi zamiri. Anlamı: Onun boğası.

I₇ -an: Sümerce veya sümerogram + an, kelimenin özne/nesne halinde (Nominatif/Accusatif neutre) bulunduğunu gösteren ek. Anlamı: Nehir.

Zi-nu-uš-ki-iz-zi: 3. tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: Geçmek*

ta-ma-i-ša-an: tamai + ša, 3. tekil şahıs nesne (accusatif) halinde aitlik zamiri + an, 3.tekil şahıs, sonek (enclitique) kişi zamiri, nesne (accusatif) hali. Anlamı: Başka.

Šu-ú-wa-iz-zi: suwai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: Tıkmak, itmek, çıkarmak, sürmek**

nu: ve.

KUN: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Kuyruk.

GUD: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Boğa.

E-ep-zi: “ep(p)” fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Almak.

ta: Bağlaç. Anlamı: ve.

I₇-an: Sümerce veya sümerogram, özne/nesne hali (Nominatif/Accusatif neutre) tekil. Anlamı: Nehir.

Za-a-i: “zai” fiili 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Aşmak.

BE-EL:Akatça veya akadogram. Anlamı: Efendi.***

I₇-aš: Sümerce veya sümerogram, özne (nominatif) hali tekil. Anlamı: Nehir.

Pé-e-da-i: “peda” fiili, 3. tekil şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: sürüklemek

a-pu-u-un-pé: İşaret zamiri, nesne (accusatif) hali.

Da-an-zi: Tai fiili, 3. çoğul şahıs tamamlanmamış çekim. Anlamı: Almak.

Çeviri:

Eğer adamın boğası nehri geçer başkası onu [ve] onunkini iter ve boğa kuyruğu alır ve nehir efendiyi aşar nehir sürüklerse, bunu alır.

Çevirinin sıkıntıları:

Tekrar araya giren uzun vakit için eğer özellikle bekleyen varsa ondan özür diliyorum. Köşeli parantez içindeki “ve” benim eklediğim bir şey, çünkü oradaki “onu” ve “onunki” sözcükleri aslında bir son ek olarak “başkası” kelimesinde kendilerini gösteriyorlar. Ancak Türkçe'de böyle bir kullanım olmadığı için hititçenin son eklerle verdiğini ayırarak vermek durumunda kaldım. Çevirinin sonundaki “bunun” ise Hoffner'ın ilgili dipnotuna (n.161) göre adamı nehre iten “başkası”, yani nehirde ölen adamın mirasçısı, öldüreni alıyor. Bu elimdeki basımda gözükmüyor olmasına rağmen Hoffner elindeki bir basımda bunun açık olarak gözüktüğünü söylüyor; ama ben elimdeki basımda gözükmediği için bu şekilde bırakmayı tercih ettim. Bunun dışında düzeltmeleriniz ve daha iyi çeviri önerileriniz varsa lütfen yazmaktan çekinmeyin.

*: Baktığım sözlüklerde “zinuški”nin anlamını doğrudan bulamadım; ancak hem Hoffner, hem de Hrozny onu bu şekilde çevirmişler, kullanıldığı bağlamda buna uygun görünüyor, dolayısıyla ben de onlar gibi çevirmeyi tercih ediyorum.

**: Buradaki fiil “sūwai” fiili (genleştirmek, arttırmak) de olabilir, çünkü daha önce karşılaştığım kanunlarda tek “u” ile yazılıyordu, “suwai” fiili burada çift “u”, ancak çift “u” ile yazılan fiil genelde orta kullanımda görülür ancak elimizdeki fiilin çekimlenmiş hali onun etken bir fiil olarak gösteriyor.

***: Bu işareti H. A. Hoffner “EN” olarak okuyor, Hrozny ise “BE.EL” olarak, ancak Hrozny ilgili dipnotunda tabletin farklı bir basımında “EN” olarak okunabileceğine dair bir bilgi var. Elimdeki basımın harf çevirisi “BE.EL”e daha müsait olduğu için onu tercih ettim.