Hitit Kanunları - 1
Kanunun bu transliteration'u Belçika'da takip ettiğim derste kullanılan metinden alınmıştır.
[ták-ku LÚ-an ) n]a-aš-ma
SAL-an
[šu-ul-la-a]n-na[-a]z)
ku-iš-ki
ku-en-zi [a-pu-u-un ar-nu-z]i ) Ù 4
SAG.DU
pa-a-i
LÚ-na-ku
SAL-na-ku
[pár-na-aš-še-e-a]
šu-wa-iz-zi
ták-ku : Eğer.
LÚ-an: accusative yani nesne hali*. Tekil. Anlamı: Erkek.
na-aš-ma: veya
SAL-an: nesne hali. Tekil. Anlamı: Kadın.
šu-ul-la-an-na-az: šulanatai fiili. Mastar hali. Ablatif yani menşe hali**. Tekil şahıs. Anlamı: Kavga, çekişme.
ku-iš-ki: Nominatif yani Özne hali. Kuis, burada belgesiz zamir. Anlamı: Biri
ku-en-zi: kuen fiili. 3. tekil şahıs, present, yani hem geniş hem de tamamlanmamış ama geçmişte olan eylemleri ifade eder, biz kısaca tamamlanmamış çekimi diyeceğiz. Anlamı: Vurmak, burada bağlam dolayısıyla öldürmekte kast ediliyor olabilir.
a-pu-u-un: İşaret zamiri, nesne hali. Tekil. Anlamı: "bu" yani bu bağlam içerisinde, bizde "bu" ya tekabül ediyor ancak unutulmamalı ki hititler konuşmacının objeye olan uzaklığına göre bu zamirleri kullanmıyorlar, onun yerine konuşmacı-dinleyici ikilisinden konuşmacıya yakın, konuşmacı-dinleyici ikilisinden dinleyiciye yakın, ya da ikisine de uzak şeklinde benimsedikleri farklı bir işaret zamiri sistemi kullanıyorlar.
ar-nu-zi: arnu fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: hitap etmek, yollamak, bu bağlamda ödemek.
Ù: ve, akatça, ya da akadogram.
4 SAG.DU: 4 kelle, sümerce, ya da sümerogram.
pa-a-i: pai fiili. 3. tekil şahıs. Tamamlanmamış çekim. Anlamı: vermek.
LÚ-na-ku SAL-na-ku: buradaki -aku eki, "ya ... ya ... "nın karşılığıdır. Sümerogramların hitit fonetiğindeki karşılıkları düşünüldüğünde buradaki kelimelerin nesne halinde olduğu görülecektir. Anlamı: ya erkek ya kadın
pár-na-aš-še-e-a šu-wa-iz-zi: Hitit kanunlarının ilk kısmının sonunda genelde bu cümle bulunuyor. Anlamı, eğer sanığın suçlu olduğuna hükmedilirse, bu hüküm sanığın evine girilmesine izin verilmesi demek oluyor. Bunu Türkçe'ye tam çevirmek çok olası gözükmüyor, ben deyimle çevirip anlaşılırlığı korumaya çalışarak: "evi elinden çıkarılır" demeyi tercih ediyorum, her ne kadar dilbilgisi analizinin uzaktan yakından alakası yoksa bile bu çeviriyle. Analiz şu: parna: ev. İyelik hali. Tekil + 3. tekil şahısta kendisinden önce gelen kelimeyle birleşen zamir (sonek kişi zamiri)+ Allatif yani yönelim hali***, tekil. suwai: itmek, çıkarmak; 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim.
Çeviri:
Eğer biri bir çekişmeden dolayı bir adama veya bir kadına vurursa (öldürürse) bunu öder, ve 4 kelle ya erkek ya kadın verir, evi elinden çıkarılır.
* : bizdeki "i" haline "e" haline filan tekabül ediyor ama dilbilgisi aynı olmadığı için zorlamamak lazım böyle şeyleri, ya da şöyle diyeyim ben bir uzman olmadığım, karşılaştırmalı dil bilim filan çalışmadığım için "accusative" terimini nesne hali diye çevireceğim.
** : "menşe hali" gibi bir çevirinin tutarı yok, ama burada hitit dilbilgisinin türkçe karşılıkları henüz bir sabitlemeye tabi olmadığından, aslen "gelinen yer, köken, kaynak" belirten "ablatif"i, bizde köken, kaynak, bir şeylerin çıktığı yer demek olan "menşe" ile karşılamayı uygun buldum. Normal dilbilgimizde "den" haline filan benziyor çekim, ama ilk accusatif de belirtildiği gibi diller farklılar, tam karşılık bulmak için zorlamamak lazım.
*** yani burada tabi "e" yönelme haliyle bir karışıklık olmasın diye yönelim hali dedim, ama daha açık söylemek gerekirse, bir yön alma hali gibi, tam Türkçe karşılığını ben bilmiyorum, tavsiyelere açığım yani.
Haydi hayırlısı olsun benden şimdilik bu kadar, beklediğimden uzun sürdü bunları buraya geçirmek, bu yüzden ilerleyen dönemlerde bu iş biraz daha aksayabilir diye bir korkulara geldim. Neyse, haydi sağlıcakla,
Kaan
