Hitit Kanunları - 38

Hitit Kanunları - 38

(1) ták-ku LÚ-URU-LU-MEŠ ḫa-an-ne-eš-ni ap-pa-an-te-eš (2) nu-uš-ma-aš šar-di-ya-aš ku-iš-ki pa-iz-zi na-aš-ta (3) (xxx)* GIŠ-ḫa-ad-tal-wa-aš kar-dim-mi-ya-an-ta-ri nu (4) šar-di-ya-an wa-al-aḫ-zi** na-aš a-ki šar-ni-ik-zi-il NU-GÁL

ták-ku: Eğer

LÚ-URU-LU-MEŠ: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Halklar, insanlık.

ḫa-an-ne-eš-ni: yönelme (datif) hali, tekil. Anlamı: Kanun

ap-pa-an-te-eš: özne (nominatif) hali, çoğul. Anlamı: Mahkum.

nu-uš-ma-aš: nu, ve + smas, 3. çoğul şahıs sonek (enclitique) kişi zamiri, yönelme (datif) çekim. Anlamı: Ve onlara

šar-di-ya-aš: Özne hali (nominatif) tekil. Anlamı: Yardım, destek, takviye.

ku-iš-ki: Özne hali (nominatif). Kuis, burada belgesiz zamir. Anlamı: Biri. 

pa-iz-zi: pai fiili, 3.tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Gitmek

na-aš-ta: nu, ve + asta, geçiş ayrılma bildiren takı.

GIŠ-ḫa-ad-tal-wa-aš: GIŠ, sümerce nesnenin tahtadan olduğunu belirten, niteleyici sözcük (determinative) + "in" (genitif) hali, tekil. Anlamı: (kapı/pencerede) sürme, sürgü.

kar-dim-mi-ya-an-ta-ri: kartimmiya fiili, 3. çoğul şahıs, tamamlanmamış çekim, orta-pasif kipi. Anlamı: Öfkelenmek, öfkeli olmak.

nu: ve.

šar-di-ya-an: Nesne/Özne (accusatif/nominatif neutre) hali, tekil. Anlamı: Destek, yardım, takviye.

wa-al-aḫ-zi: walh fiili, 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Vurmak

na-aš: ve + 3. tekil şahıs, özne halindeki (nominatif) sonek zamiri (pronom enclitiques)

a-ki: ak fiili. 3. tekil şahıs, tamamlanmamış çekim. Anlamı: Ölmek

šar-ni-ik-zi-il: nesne (accusatif) hali, tekil. Anlamı: Tazminat.

NU.GÁL: Sümerce veya sümerogram. Anlamı: Mevcut değil.

Çeviri:

Eğer insanlar kanuna mahkumlarsa ve onlara destek olan biri giderse ve sürmeninkiler öfkelenirler, ve desteğe vurur ve o ölürse, tazminat mevcut değildir.

Çevirinin sıkıntıları:

Bu kanunun çevirisindeki en büyük sıkıntı tabletin tam da bu kanunda zarar görmüş olmasından dolayı, kanunun hititçe nüshasının henüz tam olarak kesin ölçütlere bağlı bir basımının olmayışındadır. Elimdeki nüsha Friedrich'ten (1959) uyarlanmıştır. Sonrasında gelen basımlarca bazı noktaları aşılmıştır. Güzel bir örnek, "sürmeninkiler" bölümü. Orada "kanuna mahkum" olan yani "davacı- davalı ilişkisi içierisine girmiş taraflar kast ediliyor şeklinde yorumladım; ancak sonraki kanunun sonraki basımlarında orada "sürmeninkiler" yerine doğrudan davalı yazıyor. Yani kabaca kanun şunu diyor: "Eğer insanlar davalık olursa, ve onlara destek olan birileri gider, ve davalılar bu gelen takviyeye öfkelenip ona vururlarsa ve o da ölürse, tazminat yoktur" yani kimse bu konuda diğerinden veya kraldan tazminat isteyemez. Daha iyi çeviri önerileriniz varsa, lütfen yorumlara belirtmekten çekinmeyiniz.

* Burada yine basım farkının getirdiği sıkıntılardan birini görüyoruz. Sonraki basımlarda olmayan bir kelime bu basımda var gibi gözüküyor. Kelimenin harf çevirisine baktım, biraz uğraşıp bir şey bulamayınca, diğer hititçe nüshalarda da gözükmeyince, çeviride dikkate almamaya karar verdim.

** Burada harf çevirisi walah iken ben ve bir kaç çeviri daha fiili walh diye yorumlamış, hakikaten de walh fiili buraya çok uygun düşüyorken, walah diye bir fiilin olmayışı, walh seçeneğini burada daha güçlü kılıyor. Bu yüzden harf çevirisini yorumlarken, walh fiili şeklinde yorumladım.